پدرام طاهری – شهر نوشت :

دل غمگنان شاد و بی غم کنید

اواخر شهریورماه سال جاری برنامه ی تلویزیونی پربیننده ی «خندوانه » یک ویژه برنامه را به قوم بختیاری اختصاص داد .فعالان فرهنگی و هنری بختیاری که پیوسته از نداشتن یک رسانه ی تصویری ویژه ی تاریخ و فرهنگ بختیاری گلایه و و بر این مسئله نقد داشته اند ، فرصت را مناسب دانستند تا از طریق برنامه ی خندوانه قطره ای از دریای فرهنگی خویش و اندیشه ی ایرانمداری و میراث ایران پرستی خود را با نماد شاه نامه ی حکیم توس به نمایش گذارند …

پس از پخش برنامه موجی از خشنودی و حمایت شهروندان بختیاری در شبکه های اجتماعی بازتاب یافت . از سوی دیگر نقدهایی نیز به نوع اجراها در برنامه مطرح شد . این مباحث همزمان شد با انتشار خبرهایی درباره ی پخش دوباره ی سریال جنجالی سرزمین کهن با نام جدید سرزمین مادری که این موضوع هم مباحث و تشکیل کمپین های اعتراضی را در پی داشت .
استاد نوربخش احمدزاده بختیاری پژوهشگر و روایتگر ملی شاه نامه یکی از مهمانان ویژه برنامه خندوانه بود که اجرایی ماندگار از شاهکار خرد و اندیشه برای مخاطبان تلویزیونی این برنامه به یادگار نهاد که واکنش ها در فضای مجازی نیز گویای رضایت مخاطبان از سبک اجرای این هنرمند بوده است .

پایگاه خبری ، تحلیلی شهر نوشت با استاد نوربخش احمدزاده گفت و گویی انجام داده است .
در این مصاحبه از حاشیه های برنامه ی خندوانه تا سریال سرزمین مادری به بحث گذاشته شده است .

۱_ در بخش نخست برنامه ی(خندوانه )،حضورتان را از سوی پژوهشکده قوم بختیاری اعلام نمودید .قدری بیشتر درباره ی این تشکل نوپا توضیح دهید ؟

پژوهشکده بختیاری نخست در یک شبکه اجتماعی و گروه تلگرامی تشکیل شد و شامل ارجمندانی از پژوهشگران ، فرهنگ ، تاریخ و هنر بختیاری است که درباره ی موضوعات و مسائل موجود پیرامون بختیاری گفتگو ، آسیب شناسی و تبادل نظر می کنند. این تشکیلات با تاکید بر رویکرد علمی آرام در حال طی نمودن فرایند شکل گیری ساختار و فعالیت هایش است .

۲_ چگونه شد که تصمیم گرفتید برنامه ی خندوانه را برای اجرای یک ویژه برنامه ی بختیاری انتخاب کنید ؟

موضوع برنامه خندوانه از سوی یکی از فعالان حوزه فرهنگ و تاریخ که تمایل ندارد نامی از ایشان ببرم و در پژوهشکده بختیاری هم عضو هستند مطرح و حدود چند ماهی پیرامون چگونگی برگزاری و اینکه چه کسانی حضور داشته باشند صحبت کردیم و به این نتیجه رسیدیم که باید از این فرصت برای معرفی بخش کوچکی از فرهنگ باشکوه خویش استفاده کنیم ، زیرا شوربختانه ما در استان های بختیاری نشین ، ( در صدا و سیمای مراکز استان ها) فرصت مناسبی در اختیار نداریم و نمی توانیم ، تاریخ فرهنگ و هنر خویش را به شایستگی به نمایش بگذاریم به همین منظور با جمعی از فعالان تاریخ ، فرهنگ و هنر در این برنامه شرکت کردیم ، باتوجه به ماهیت شاد برنامه خندوانه همه همتباران محبت نموده و با لباس فاخر و شاد بختیاری شرکت کردند ، که از همه باشندگان در برنامه سپاس گذاری می کنم
با توجه به تماس های بیشماری که از طرف مردم فهیم داشتیم فکر می کنم که برنامه خوبی از کار درآمد و مورداستقبال مردم قرار گرفت .

۳_ در این خصوص نقدهایی هم صورت گرفت ، به طور مثال بیان شد سنگینی فضا و نوع اجرا ، برنامه را از ماهیت شاد آن دور نمود ؟

خوب قطعاً نقدهایی هم بود ، همانگونه که شما گفتید ماهیت برنامه خندوانه خنده ، شادی و طنز است که آقای رامبد جوان با ارایه برنامه ای طنز ضمن نقد درست برخی از مشکلات جامعه با شادی و نشاط جایگاه خوبی نزد خانواده های ایرانی پیدا کرده است و برنامه پر مخاطبی است ، همانگونه که در آغاز سخنم در برنامه هم گفتم ، آقای رامبد جوان و تیم ایشان بر یک ضرورت جامعه امروز ایران دست گذاشته است و آن چیزی نیست جز شادی ، که باید بگویم شادی جوهر فراموش شده و گم گشته عصر معاصراست امید که دیگر برنامه سازان نیز این موضوع مهم را مد نظر قرار دهند زیرا وقتی یک جامعه غمگین و افسرده شد به راحتی در برابر هر تهدید و دشمنی تسلیم خواهد شد ، جامعه افسرده و غمگین به سمت خشونت پیش خواهد رفت ، به سمت یاس و ناامیدی و در نهایت بالا رفتن آمار خودکشی پدیده ی شومی که امروز شاهدش هستیم جهت پیدا می نماید ،جامعه به شور ، شادی و نشاط نیازمند است .

ذکر این نکته را ضروری می دانم ، بی دلیل هم نبوده که در نوشته های کهن ما آورده اند که خدایا این کشور را از خشکسالی ، دروغ و دشمن نگهدارد ، بله خشکسالی و دروغ در کنار دشمن از عوامل ویران کننده این سرزمین به حساب می آمدند جز دیوان بشمار می آیند
فکر می کنم غم را هم باید به دروغ و دشمن و خشکسالی بیافزایم و ازین پس بگویم خدایا این کشور را از دشمن ، دروغ ، خشکسالی و غم حفظ کند و نجات دهد و نگه دارد ، فراوان گشت اندوه و شادی بکاست
با شادی و نشاط می توانیم به جنگ غم ، اندوه و افسردگی برویم ، نباید جامعه را از شادی تهی کنیم
همانگونه که فردوسی بزرگ گفته است :

مده دل به غم تا نکاهد روان
به شادی همی دار تن را جوان

چوشادی بکاهد ، بکاهد روان
خرد گردد اندر میان نا توان

و سپس پیشنهاد می دهد که :

بکوشید تا رنج ها کم کنید
دل غمگنان شاد و بی غم کنید

امیدوارم جامعه جهانی این پیام ارجمند و باشکوه فردوسی را سرلوحه کار خود قرار دهد ، به ویژه سازمان ملل و این شاه بیت بشود پیام سازمان ملل ، هر چند امروز همه تلاش سازمان ملل و نورچشمان او و کشورهای مورد حمایت او بر قتل ، خونریزی و بدتر از همه کودک کشی متمرکز شده است ،
که لازمه آن این است که سردمداران فرهنگستان ما نگاه ویژه و تازه ای و خصوصاً برداشت ارزشی بهتری به شاهکار خرد و اندیشه و دیگر آثار فاخر ایران داشته باشند .
امیدواریم روزی این بیت شعر بشود پیام سال همه کشورها ….

همانگونه که شعر معروف سعدی بزرگ

بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش زیک گوهرند

چوعضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار

، تابلوی سازمان ملل شده است ، این بیت و بسیاری دیگر از ابیات شاه نامه این قابلیت بیت شعر سعدی بزرگ را دارا هستند مانند :

بکوشید تا رنج ها کم کنید
دل غمگنان شاد و بی غم کنید

تلاش همه کشورها باید این باشد که ، دل بیچاره گان ، غگمنان ، آوارگان جنگ های که منشا و ریشه بسیاری از آنها زیر سر ابرقدرت هاست را شاد و بی غم کنند و شرایط بهتری را برای آنها فراهم کنند .

۴_ در این برنامه از یک نوع کلاه سفید و بلند استفاده نمودید که برخی مخاطبان پرسیدند ،آیا این نوع کلاه در بختیاری پیشینه دارد ؟

پیش از اینکه به این پرسش شما پاسخ دهم دوست دارم گزارشی از تاریخ پرفراز و نشیب کلاه بدهم .
کلاه خسروی که بختیاری ها به سر می گذاشتند تاریخ کهنی دارد ، در کهن ترین سندی که در مورد کلاه به دست آمده در تخت جمشید است ، در این سنگ نوشته ها سربازان کلاه نمدی بسر دارند
مادها از این نوع کلاه بهره می بردند، که براساس گزارش های موجود مادها این کلاه را از لولوبی ها اقتباس کرده اند که تاریخ آن تا دوران ساسانی هم می رسد برخی از پژوهشگران براین باورندکه: “خسرو را برخی به چم (معنی) پادشاه گرفته اند
وبرخی براین باورند که خسرو به معنی شاه نیست ، خسرو یعنی کی خسرو یعنی شاه شاهان و نماد ایزد مهر و انسان کامل در شاهنامه اگر می بینیم که خسرو معنای شاه را پیدا کرده است برای این است که شاهان ساسانی خسرو انوشیروان و خسرو پرویز به سبب عظمت کیخسرو این نام را بر خود نهادند و بعد نام شاه از آن استنباط شده است”
رنگ سیاه را هم به رنگ اسب سیاه سیاوش ربط داده اند که رنگ یک نوع کلاه امروز ماست
کلاه کارکردها و جنبه های مفهومی اجتماعی و آیینی دیگری هم دارد در شاهکار خرد و اندیشه شاه نامه هم بسیار از کلاه و کارکرد آن در داستان های گوناگونی اشاره شد است که به عنوان مثال به برخی از آنها اشاره می کنم
در پادشاهی گشتاسب :

خردمند گفت این گرانمایه شاه
همیشه به تو تازه بادا کلاه

یا در داستان سیاوش:

در گنج دینار بگشاد شاه
زشمشیر و گرز و کلاه

در داستان رستم و سهراب:

به رستم دهم تخت و گرز و کلاه
نشانمش برگاه کاووس شاه

یادر مرگ اسفندیار:

به ایران زهر سو که رفت آگهی
بینداخت هر کس کلاه مهی

یا در سوگ سهراب :

پیاده شد از اسب رستم چو باد
به جای کُلهَ خاک بر سر نهاد

یا در داستان های دیگر:

گر او را ببینم برین رزمگاه
بدو بخشم این تاج و تخت و کلاه

نبیند چوتونیز خورشید و ماه
نه جوشن نه تخت و نه تاج وکلاه

چنینست کردار چرخ بلند
به دستی کلاه و به دیگر کمند

چوشادان نشیند کسی با کلاه
بخم کمندش رباید زگاه

در انقلاب بزرگ مشروطه برخی از بزرگان بختیاری در فتح تهران کلاه سفید به سر داشتند ،
کلاه در رنگ های سیاه ، زرد ، شیری ، سفید وجود داشته است ما در همایش ها از کلاه سیاه هم استفاده می کردیم که در این

برنامه از کلاه سفید به یاد مشروطه خواهان بزرگ بختیاری که روزگاری تهران را فتح کردند استفاده کردیم .

مشروطه خواهان و ایران دوستان بشکوهی که شور بختانه سرداران بی نام نشان تاریخ اند .

ذکر این نکته لازم است که کلاه در برخی از ابیات شاه نامه که به آنها اشاره نمودم یعنی تاج پادشاهی

۵_ بیشترین فرصت برنامه ی بختیاری ها به کتاب شاهنامه اختصاص یافت و جالب است که تنها توشه ی هنری و فرهنگی ارزشمند بختیاری نیز شاه نامه بود که به دست اندرکاران برنامه خندوانه هدیه شد . چرا شاهنامه محور و نماد حرکت فرهنگی بختیاری ها است ؟

ما در این مجال اندک تلاش کردیم بخش کوچکی از اقیانوس ناپدید شاه نامه را به نمایش بگذاریم ، بخشی که بر یکپارچگی جغرافیایی ، سیاسی ، فرهنگی و تاریخی ایران تاکید می کند ، ما براین باوریم که فردوسی با سرایش شاه نامه ایران را به یک همبستگی و وحدت فرهنگی رسانده است ، به همین نسبت وحدت و یکپارچگی فرهنگی اقوام در شاه نامه نشانه بسیار باشکوهی برای ارتباط با جوامع انسانی تا همیشه تاریخ است ،

 شاهکار خرد و اندیشه را کتابی انسانی برای همه دوران های تاریخ ایران می دانیم که پیام های جهانی دارد ، شاه نامه کتاب بزرگی هاست ، جنگهای بزرگ، درس های بزرگ، اعتماد های بزرگ و تکرار نشدنی ، عاشقانه های بی مانند ، حالا اگر برخی خُردِ می گیرند باید ازایشان پرسید که چرا بسته ، موضعی و لوکال فکر می کنند، خام اندیشانی که گفته اند چرا از شاعر خراسانی خوانده ایم ، فردوسی شاعری جهانی ست با پیامی جهانی برای مخاطب جهانی با پیام های سرشار از عشق، امید ، صلح دوستی ، مهربانی، ارزش های دینی و اخلاقی شب برنامه به این فکر می کردم چه هدیه ای برای برنامه ببرم که تصمیم گرفتم کتاب شاه نامه ای تهیه کنم با توجه به علاقمندی در بین مردم ما به این کتاب و نظر به اینکه در صداوسیما خیلی از این اثر به عنوان یک رفرنس در ساخت فیلم ها و سریال ها بهره نمی برد،از طرف زاگرس نشینان به رامبد جوان پیشکش کردیم که مورد استقبال خوب ایشان قرار گرفت و ایشان در برابر این حرکت فرهنگی با بزرگی و فروتنی هرچه تمام برخورد کردند که لازم است از ایشان سپاسگذاری کنم
پس از برنامه خندوانه پیام های مثبتی دریافت کردیم که نشان از تاثیرگذار بودن برنامه دارد .

۶_ بازتاب های پس از حضور بختیاری ها در برنامه ی خندوانه همزمان شده بود با خبر پخش دوباره سریال سرزمین کهن. در برنامه ی خندوانه تصویری از یک قوم ایران پرست و ایران اندیش می بینیم ولی در آن سریال به اصطلاح سرزمین کهن تصویری از خیانت بختیاری و بیگانه پرستی بختیاری ارایه می دهند شما این تناقض ها را چگونه می بیینید ؟

تعداد انگشت شماری که دنبال اهداف شخصی خود هستند فضای مسمومی درست کردند و به ناحق مدعی شدند که ما با حضور خود مهر تاییدی زدیم بر پخش سریال سرزمین کهن (سرزمین مادری)
که باید بگویم حضور ما در برنامه خندوانه هیچ ارتباطی با پخش یاعدم پخش سریال ندارد .
سریال سرزمین کهن در سال ۱۳۹۲ پخش شد و در سکانسی به بختیاریها توهین کرده بود که با واکنش شدید روبرو شد و خوشبختانه

با عدم پخش آن روبرو شدیم اما دوباره زمزمه هایی شنیده ایم که شبکه سه قصد دارد با تغییراتی این سریال را دوباره پخش کند،
که بازهم مشاهده کردند با واکنش ها و کمپین های بزرگ اعتراض روبرو شد، در همان ایام هم ما از مخالفین پخش سریال سرزمین کهن بودیم نه تنها سرزمین کهن یا مادری ما با هر فیلم یا سریالی که بخواهد همبستگی ملی ما ایرانیان را هدف قرار دهد مخالف هستیم ،
هر کسی که اقوام و جوامع ایرانی را مورد تمسخر ، تهدید و هتک حرمت قرار دهد را محکوم می کنیم و هرگز نخواهیم بخشید، اما خبرهای مبنی بر بازبینی این سریال توسط تعدادی از فرهیختگان در قالب هیات بازبین شنیده شد که گویا مورد ارزیابی قرار گرفته است، شنیده ها حکایت از آن دارد که خوشبختانه به نقش و جایگاه سردار بزرگ اسعد بختیاری به خوبی پرداخته شده ،در چند سکانس به خدمات انجام شده توسط این سردار بزرگ آزادیخواه نگاه ویژه ای شده است ،در دیالوگ های از ایشان به عنوان رهبر بزرگ مشروطه ، شخصیت فرهنگی و هنردوست و ایران دوست نام برده میشود که البته این همه سقف خواسته های ما نیست و ما انتظار داریم فیلمسازان و کارگردانان و تهیه کنندگان در آینده ای نزدیک واقعیت های تاریخی را به درستی روایت کنند و به تصویر بکشند ،زندگی پدر مشروطه سردار اسعد و بی بی مریم و شهید شیرعلی مردان خان و دیگر بزرگان را جلوی دوربین ببرند تا هرچه بیشتر و بهتر نسل جوان با این افتخارات ایرانی آشنا شوند ،نه تنها این عزیزان ، زندگی همه بزرگان تاریخ ساز اقوام بزرگ ایرانی را به تصویر بکشند.
ما همواره ایران دوستی ، ایران اندیشی و حفظ تمامیت عرضی را خواستار بوده وهستیم در برنامه پر بیننده خندوانه هم بر همین موضوع تاکید و پافشاری کردیم .

۷_گویا نقدهایی نیز بود که از این فرصت و. تریبون پربیننده برای انعکاس مسائل اجتماعی مناطق بختیاری می بایست استفاده می شد . پاسخ شما چیست ؟

بله برخی هم نظرشان این بود که به جای پرداختن به موضوع شاه نامه ، باید در این برنامه از مظلومیت و محرومیت قوم لر ، بختیاری صحبت می کردیم خوب ما سالهاست شاه نامه درس می دهیم ، شاه نامه روایت می کنیم طبیعی بود که به عنوان یک کارشناس شاه نامه ، پیرامون شاه نامه حرف بزنیم .
بله ضمناً این واقعیت تلخ را می پذیرم که مناطق لر نشین از شرایط مناسبی برخوردار نیستند، بیشترین آمار بیکاری و فقر خودکشی را در این جغرافیای غنی از منابع خدادادی داریم، منابع ما بسیار و دردهای ما هم بسیارند این موضوعی نگران کننده است که یکی از کهن ترین و باوفاترین اقوام ایرانی در این شرایط سخت زندگی کنند.
امیدواریم مسئولین زحمت کش این موضوع را مد نظر داشته باشند البته بیان این ها بیشتر از وظایف نمایندگان مناطق لر نشین در مجلس شورای اسلامی است
(باخنده) اگر روزی ما به عنوان نماینده راهی مجلس شدیم با تمام توان در چهارچوب قانون از حق مردم دفاع خواهیم کرد همانطور که به عنوان یک فعال فرهنگی این وظیفه را انجام داده ایم

و در پایان سخنم را با این بیت پایان می دهم.

چو ایران باد پس دل ها یکی باد
وطن ایران خرد نیکو به تن باد

ما به عنوان یک کهتر چه کرده ایم؛

سپهرو ستاره گواه من است
که این گفته آیین و راه من است

مصاحبه کننده : استاد پدرام طاهری ( خبرنگار و فعال در عرصه های اجتماعی ، فرهنگی و خصوصاً فرهنگ بختیاری )